Pan Tadeusz

Asesor

Wedle objaśnień poety – urzędnik sprawujący nadzór nad policją ziemską powiatu. Bywał wybierany przez obywateli lub naznaczany przez rząd i wtedy zwany był asesorem koronnym.

Asesor mniej krzykliwy i mniej był ruchawy
Od Rejenta, szczuplejszy i mały z postawy,
Lecz straszny na reducie, balu i sejmiku,
Bo powiadano o nim: ma żądło w języku.
Tak dowcipne wierszyki umiał komponować,
Iżby je w kalendarzu można wydrukować:
Wszystkie złośliwe, ostre. Dawniej człek dostatni,
Schedę ojca swojego i majątek bratni,
Wszystko strwonił, na wielkim figurując świecie;
Teraz wszedł w służbę rządu, by znaczyć w powiecie.

(I, 726 – 735)

     Właściwie nie wiadomo, dlaczego Asesor bawi w domu Sędziego, może z urzędu. Z opowieści o dawnej świetności wiemy, że trzymał się dworu Sanguszków. Podobno darem od księcia są owe obróżki jaszczurem wykładane z kolcami ze złota i smycz z jedwabiu, o których ciągle słychać, ale ich nie widać, oraz strzelba Sanguszkówka.
     Wydaje się, że większość uczuć Asesora skupiła się na charcie Sokole. Co jakiś czas Asesor wybucha atakami zazdrości o Telimenę, co wydaje się mało uzasadnione, wiemy jednak, że w pierwotnej redakcji poematu poeta wprost napisał, iż Asesor Telimenie nadskakiwał i niby kochał się szalenie.
     Prawdziwą twarz carskiego urzędnika Asesor pokazuje dopiero podczas zajazdu, najpierw grożąc Hrabiemu w imię Imperatorskiej Mości, a potem ukrywając się w pokrzywach. Sędzia próbuje ułagodzić go tak jak Rykowa, oficera rosyjskiego na służbie. Nie wiemy, co dzieje się z nim w trakcie bitwy z jegrami (chyba jednak przezeń sprowadzonymi do Soplicowa). Za to w finale poematu objawia się jak zawsze kontent z siebie, jak nowy:

Asesor, niegdyś cara, dziś Napoleona
Wierny sługa; żandarmów oddział miał w komendzie,
A choć ledwie dwadzieścia godzin był w urzędzie,
Już włożył mundur siny z polskiemi wyłogi
I ciągnął krzywą szablę, i dzwonił w ostrogi.
Obok poważnym krokiem szła jego kochanka,
Ubrana bardzo strojnie Tekla Hreczeszanka;
Bo Asesor już dawno Telimenę rzucił
I aby tę kokietkę tym mocniej zasmucił,
Ku Wojszczance afekty serdeczne obrócił.

(XI, 659 – 668)

Andrzej Chudziak – Asesor

Rolę Asesora dostałem przypadkiem i w spadku po kimś... Nawet nie wiem, po kim. Bardzo się ucieszyłem, chociaż kolidowało to z moimi planami wakacyjnymi.