Pan Tadeusz

Buchman
Pan komisarz z Klecka (powiat nieświeski)

Człowiek młody, przystojny, ubrany z niemiecka;
Zwał się Buchman, lecz Polak był, w Polszcze się rodził;
Nie wiedzieć pewnie, czyli ze szlachty pochodził,
Lecz o to nie pytano; i wszyscy Buchmana
Szacowali, iż służył u wielkiego pana.
Był dobry patryjota i pełen nauki,
Z ksiąg obcych wyuczył się gospodarstwa sztuki
I dóbr administracją prowadził porządnie;
O polityce także wnioskował rozsądnie,
Pięknie pisać i gładko umiał się wysławiać.

(VII, 148 – 157)

Nazwisko znaczące, dosł. człowiek–książka. Postać tę wprowadził Mickiewicz jako personifikację typu psychicznego, którego sam nie znosił: człowieka tak oczytanego, że nabyte teorie książkowe i troska o jasność wywodu krasomówczego przesłania mu rzeczywistość i uniemożliwia realną ocenę sytuacji.

W filmie Buchmana zagrał Wojciech Alaborski

Dobrzyński Maciej

[...] zwan Konewka,
Od sztućca, który naszał, z gardłem tak szerokiem,
Że zeń jak z konwi tuzin kulek lał potokiem.

Mówiąc wprost - pijanica. W całym powiecie nie ma równego mu przy kielichu. Swoiście, a może raczej po staropolsku pojmowaną gościnność (nie pił, leliśmy w gardło) wypróbował na gospodarzu Soplicowa podczas wesela własnej córki. Rzecz jasna, niechęć Sędziego do picia na umór jest dowodem zadzierania nosa, co wystarczy by, Konewka przyłączył się do zajazdu.
Uczestniczy w szturmie na soplicowski kurnik i piwnicę, po czym jako jedyny zalega na zamku z oznakami życia. Wystarczą one, by dzielny zajeźdźca zorientował się, że ktoś go związuje, nie wystarczą, by stwierdzić, że to nie mary z piekła rodem, tylko z Rosji rodem - Moskale. Początkowo pozostaje w tle wydarzeń.

Nie chciał bić się; powiadał, że sobie nie ufa
Na czczo; szedł więc, gdzie stała spirytusu kufa,
Ręką jak łyżką strumień do ust sobie chylił;
Dopiero gdy się dobrze rozgrzał i posiłił,
Poprawił czapkę, z kolan wziął do rąk Konewkę,
Zmacał sztenflem naboju, podsypał panewkę
I spojrzał na plac boju;

(IX, 539-554)

Wraz z dzielnym Sakiem sprawia Konewka taką krwawą łaźnię rosyjskim oddziałom, że szala zwycięstwa przechyla się w końcu na stronę obrońców dworu. Bez niego już by było dziś po Soplicowie! Po wszystkim, jak inni, musi uchodzić za Niemen, by powrócić z wojskami Napoleona jako ten, co z tromblonem jeździ na flankiery.

W filmie Konewkę zagrał Piotr Cyrwus

Małżonka Stolnika
raz tylko wspomniana w opowieści Gerwazego żona stolnika, matka Ewy. Bierze udział w obronie zamku; wraz z córką i księdzem proboszczem zajmuje się ładowaniem strzelb. Musiała umrzeć rychło po śmierci męża, skoro maleńka Zosia po zsyłce rodziców została bez opieki.

W filmie małżonkę Stolnika zagrała Grażyna Barszczewska

Horeszkówna Ewa
jedyne dziecko Stolnika, niespełniona miłość Jacka Soplicy.

Ach, gdyby ona była jak nasze szlachcianki,
Silna i zdrowa! gdyby ucieczki, pogoni
Nie zlękła się i mogła słuchać szczęku broni!
Lecz ona biedna! tak ją rodzice pieścili,
Słaba, lękliwa! był to robaczek motyli,
Wiosenna gąsieniczka! I tak ją zagrabić,
Dotknąć ją zbrojną ręką - byłoby ją zabić.

(X, 634 – 640)

Mimo iż zgadywano, że kogoś potajemnie kocha, z woli ojca zaręcza się z kasztelanicem, późniejszym wojewodą witebskim. Jakiś czas po śmierci Stolnika wychodzi za mąż. Na świat przychodzi jej jedyne dziecko, Zosia. Mąż Ewy, zapewne za udział w insurekcji, zostaje zesłany na Syberię, a ona postanawia mu towarzyszyć. Nadzieja powrotu każe jej powierzyć maleńką córeczkę Telimenie, przyjaciółce z dzieciństwa. Niestety, dziecko zostaje sierotą.

W filmie Ewę zagrała Dorota Naruszewicz

Hreczeszanka Tekla
Młodsza córka Wojskiego, według Sędziego dość nadobna. Umie wróżyć z kart, choć potrzebuje do tego okularów. Zajmuje się zielarstwem, pod jej opieką znajduje się domowa apteka. W finale poematu zostaje panią Asesorową.

Panna nie nadto młoda, już pono półwieczna,
Lecz gospodyni dobra, osoba stateczna
I posażna, bo oprócz swej dziedzicznej wioski
Sumką z daru Sędziego powiększała wnioski.

W filmie Wojszczankę zagrała Maria Ciunelis

Kawiarka
do robienia kawy osobna niewiasta. Postać wprowadzona do poematu na pamiątkę "kawiarni" w pałacu Hieronima Gorzeńskiego w Śmiełowie i tamtejszej specjalistki od parzenia kawy - wdowy Ciastowskiej, pełniącej zarazem obowiązki klucznicy.

W filmie Kawiarkę zagrała Krystyna Zachwatowicz

Kniaziewicz Karol Otto (1762-1842)

generał, uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 roku i powstania kościuszkowskiego. Dowódca 1 Legii w Legionach Polskich (1797-99), dowódca Legii Naddunajskiej (1799-1801). Podczas kampanii rosyjskiej Napoleona, dowódca dywizji w armii Księstwa Warszawskiego. W powstaniu listopadowym reprezentant Rządu Narodowego w Paryżu. Na koniec, wdzięczny słuchacz kolejnych ksiąg „Pana Tadeusza”, czytanych w salonie Mickiewiczów i jeden z pierwszych entuzjastów poematu.
Do poematu wchodzi najpierw w patriotycznych powieściach, krążących po litewskich dworach i zaściankach. W finale stacjonuje w Soplicowie, jest gościem na zaręczynowej uczcie. Jako jedyny posługuje się swobodnie Scyzorykiem Gerwazego,

Ująwszy rapier, lekko jakby spadę dźwignął
I nad głowami gości błyskawicą mignął,
Przypominając polskie fechtarskie wykręty...

(XII, 314 – 316)

czym budzi wzruszenie i zachwyt krewkiego Rębajły. Dowodem tego staje się ofiarowanie generałowi w darze Scyzoryka, który był Gerwazemu żoną i dziecięciem.

W filmie generała Kniaziewicza zagrał Józef Fryźlewicz

Napoleon I (1769-1821)

cesarz Francuzów
W poemacie pojawia się głównie... na denku tabakierki księdza Robaka (ciekawa jest ta tabakierka w roli „materiału agitacyjnego”; podobno używanie tabaki rozpowszechniło się na ziemiach polskich za czasów Napoleona i było oznaką orientacji profrancuskiej).

...ów mąż, bóg wojny,

Otoczon chmurą pułków, tysiącem dział zbrojny,
Wprzągłszy w swój rydwan orły złote obok srebrnych,
Od puszcz libijskich latał do Alpów podniebnych,
Ciskając grom po gromie: w Piramidy, w Tabor,
W Marengo, w Ulm, w Austerlitz. Zwycięstwo i Zabor
Biegły przed nim i za nim.

W filmie Napoleona zagrał Henryk Baranowski

Podkomorzyna
żona Podkomorzego, obecna w Soplicowie. Do stołu, zgodnie z hierarchią towarzystwa, prowadzi ją Sędzia. Przebywa jednak, jak się zdaje, głównie w towarzystwie Tekli Hreczeszanki, która zbawia ją kabałą z kart. Po bitwie w Soplicowie wyjeżdża do Wilna, zabierając ze sobą Zosię.

W filmie Podkomorzynę zagrała Maria Mamona